Energia: pierwotna, użytkowa, końcowa. Co oznaczają te pojęcia?

Energooszczędny dom to marzenie wielu z nas. Rozwój technologiczny i coraz bardziej zaawansowane urządzenia oraz systemy znacząco ułatwiają jego realizację. Jeżeli jednak chcesz, aby dom generował nieduże koszty i w stu procentach spełniał potrzeby energetyczne Twoje oraz pozostałych domowników, powinieneś poznać specyficzne terminy techniczne, takie jak energia pierwotna, użytkowa oraz końcowa.

Pozwoli Ci to z jednej strony dostosować się do obowiązujących w naszym kraju przepisów, a z drugiej łatwiej zarządzać kosztami w związku ze zużyciem energii przez dom i tym samym zyskać większe oszczędności.

Energia pierwotna. Czego dotyczy to pojęcie?

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem budowlanym każdy budynek musi posiadać świadectwo charakterystyki energetycznej. Jest to dokument, który zawiera najważniejsze informacje dotyczące efektywności energetycznej oraz energochłonności danego obiektu. Znajduje się w nim kilka wartości, spośród których jednym z najważniejszych jest wskaźnik energii pierwotnej. Co oznacza?

Energia pierwotna (EP) to taka, którą pozyskuje się bezpośrednio z zasobów naturalnych – odnawialnych i nieodnawialnych. W świadectwie charakterystyki energetycznej jej wskaźnik określa ilość energii, jaka jest niezbędna do pokrycia zapotrzebowania budynku na:

• ogrzewanie;
• klimatyzację;
• wentylację;
• przygotowanie ciepłej wody użytkowej.

Wskaźnik energii pierwotnej nie wskazuje inwestorowi kosztów związanych z eksploatacją budynku, ale informuje o konieczności zastosowania technologii energooszczędnych, co jest niezbędne, by dostosować się do wymogów prawnych oraz środowiskowych.

W zapotrzebowaniu na energię pierwotną uwzględnia się straty przy wytwarzaniu i przesyle energii, a także jej rodzaj. W praktyce może ona być wyższa od końcowej (gdy do ogrzewania używa się gazu lub prądu) albo niższa (gdy wykorzystuje się odnawialne źródła energii).

Jak obliczyć wskaźnik EP? Wystarczy posłużyć się wzorem:

EP = EK * wi

• EK oznacza wskaźnik energii końcowej, który mówi o tym, ile energii należy dostarczyć do budynku, uwzględniając sprawność wykorzystanych systemów.
• wi oznacza współczynnik oddający stopień bezpieczeństwa danego czynnika dla środowiska (jest wskazany przez przepisy i określany przez specjalistów w dziedzinie ekologii).

Jakie ogrzewanie w domu energooszczędnym najlepiej stosować?

Sprawdź gotowe projekty domów energooszczędnych!

Helios wariant J

4 605 zł

6 140 zł

Tryton 2 Teriva

3 799 zł

3 999 zł

Malutki 2

4 399 zł

4 899 zł

Projekty domów energooszczędnych

Energia użytkowa. Co musimy o niej wiedzieć?

O ile wskaźnik energii pierwotnej jest najbardziej istotny z punktu widzenia obowiązujących w naszym kraju przepisów prawa, o tyle energia użytkowa (EU) ma szczególnie duże znaczenie dla projektantów budynków energooszczędnych. Określa bowiem energię efektywnie wykorzystywaną do ogrzewania i wentylacji pomieszczeń, a także podgrzewania ciepłej wody użytkowej.

Wskaźnik rocznego zapotrzebowania na energię użytkową jest ważnym parametrem przy kalkulacji kosztów energetycznych domu (na etapie jego projektowania) oraz informuje o jakości zastosowanych w w nim rozwiązań.

W praktyce im mniejsze jest zapotrzebowanie na energię użytkową, tym lepsza jest szczelność budynku i efektywniejsze są systemy ogrzewania oraz wentylacji. Osiągnięcie jak najniższego współczynnika EU powinno być celem każdego projektanta domu. Jaka powinna być jego wartość?

• Dla domu energooszczędnego poniżej 70 kWh/m2*rok;
• Dla domu niskoenergetycznego poniżej 30 kWh/m2*rok
• dla domu pasywnego poniżej 15 kWh/m2*rok.

Jak obliczyć roczne zapotrzebowanie na energię użytkową? Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu bilansów miesięcznych, które umożliwiają oszacowanie zapotrzebowania na ciepło służące do ogrzewania pomieszczeń i powietrza wentylacyjnego.

Uwaga! Wskaźnik energii użytkowej nie informuje inwestora o rzeczywistych kosztach utrzymania domu, ponieważ nie uwzględnia strat energii (wchodzą one w skład energii końcowej).

Standardy energetyczne domów. Co oznacza: NF40, NF15, nZEB?

Energia końcowa. Dlaczego jest ważna?

Ostatnim pojęciem istotnym z punktu widzenia właściciela i użytkownika budynku jest energia końcowa (EK). Jej wskaźnik określa ilość energii, jaką trzeba dostarczyć do budynku (a więc za którą trzeba zapłacić) z sieci elektrycznej lub gazowej, by możliwe było zapewnienie odpowiedniej temperatury do ogrzania pomieszczeń, powietrza wentylacyjnego albo ciepłej wody użytkowej.

Uwzględnia przy tym wszelkie straty wytwarzania i przesyłania ciepła wewnątrz domu, informując właściciela budynku o rzeczywistych kosztach jego utrzymania. W praktyce oznacza to, że wskaźnik EK jest najważniejszy z punktu widzenia inwestora.

Jeżeli wskaźnik energii końcowej jest niewiele większy od wskaźnika energii użytkowej, oznacza to, że system ogrzewania budynku osiąga bardzo wysoką sprawność. W niektórych sytuacjach EK może być nawet niższe od EU – świadczy to o stosowaniu odnawialnych źródeł energii, takich jak pompy ciepła.

Jak obliczyć wskaźnik energii końcowej? Służy do tego wzór:

EK = EU / η

• EU oznacza energię użytkową.
• η oznacza sprawność systemu grzewczego.

Wskaźniki energetyczne w kontekście świadectwa charakterystyki energetycznej

Wszystkie opisane wyżej wskaźniki energetyczne znajdują się w świadectwie charakterystyki energetycznej budynku, który określa wielkość zapotrzebowania budynku (albo jego część) na energię. Dokument ten jest od 28 kwietnia 2023 obowiązkowy dla każdego budynku wielo- oraz jednorodzinnego (dotyczy to również obiektów wybudowanych przed 2009 rokiem).

Stałym elementem każdego świadectwa charakterystyki energetycznej jest zapotrzebowanie na energię pierwotną wyrażane w formie graficznej i umieszczany w centralnym miejscu na pierwszej stronie. Jednak, jak wspomnieliśmy wcześniej, najważniejszy dla właściciela domu jest wskaźnik rocznego zapotrzebowania na energię końcową, ponieważ pozwala on najlepiej oszacować koszty, jakie należy ponieść w celu utrzymania nieruchomości.

Dla projektantów najistotniejszy jest natomiast wskaźnik energii użytkowej, ponieważ pozwala dostosować obiekt do obowiązujących norm i zaprojektować dom energooszczędny lub pasywny.