Cyfryzacja procesu inwestycyjno-budowlanego w 2024 roku

Postępująca cyfryzacja wszystkich spraw związanych z obsługą administracyjną obywateli jest procesem nieuchronnym, w większości przypadków znacząco ułatwiającym życie. Warto przypomnieć sobie jakim problemem jeszcze kilkanaście lat temu było składanie rocznego rozliczenia PIT. Tym większe oczekiwania towarzyszą cyfryzacji branży budowlanej.

Kluczowe dla zrozumienia tego, co ma się wydarzyć w 2024 roku, jest spojrzenie w przyszłość. Docelowo wszystkie wymienione w tym artykule elementy mają stanowić części składowe kompleksowego systemu SOPAB – Systemu Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie. Zatem wchodzące w tym roku w życie przepisy i rozwiązania należy traktować jako elementy tworzące większą całość.

Elektroniczny Dziennik Budowy jeszcze wciąż opcjonalny?

Za przygotowanie i wdrożenie całego systemu SOPAB odpowiada GUNB – Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, który jest odpowiedzialny za przebieg całości procesu cyfryzacji w budownictwie. Postaram się usystematyzować poszczególne etapy, czy raczej elementy procesu i wyjaśnić, w jaki sposób są ze sobą powiązane.

Wprowadzenie EDB – Elektronicznego Dziennika Budowy – jest istotnym i najbardziej widocznym wyznacznikiem zachodzących zmian. Dziennik budowy jest bowiem dokumentem, z jakim inwestorzy stykają się najczęściej.

Przepisy dotyczące EDB weszły w życie 27 stycznia 2023 roku, od tego momentu inwestor będzie miał wybór, czy będzie prowadzić dziennik budowy w wersji papierowej, czy cyfrowej. W dotychczasowej, papierowej wersji dziennik będzie można prowadzić do końca 2029 roku, po tym terminie jedyną akceptowaną formą będzie dziennik elektroniczny.

Co ważne, jeśli podejmiemy decyzję o korzystaniu z wersji cyfrowej, czyli EDB nie mamy już możliwości powrotu do wersji papierowej, podczas gdy wersję papierową możemy w trakcie trwania inwestycji zastąpić elektroniczną, warto o tym wiedzieć i pamiętać!

Cyfryzacja przywróci zasadniczą funkcjonalność dziennika budowy

W wypowiedziach ekspertów dotyczących wprowadzenia Elektronicznego Dziennika Budowy pojawiają się takie, które podkreślają, że dziennikowi budowy zostanie wreszcie przywrócona właściwa, zasadnicza funkcja. W zamyśle ustawodawców, którzy w 1961 roku powołali do życia dziennik budowy, miał on być codziennym zapisem zdarzeń i czynników mających wpływ na przebieg budowy. 

Tymczasem z biegiem lat stał się swego rodzaju zabezpieczeniem stron procesu budowlanego na wypadek późniejszych problemów. Pojawiają się nawet opinie, że najlepiej prowadzone są dzienniki budowy na budowach, na których doszło do konfliktu między inwestorem a wykonawcą lub podwykonawcami i każda ze stron stara się jak najlepiej zabezpieczyć własne interesy.

Zalety Elektronicznego Dziennika Budowy

Najczęściej podkreślane zalety Elektronicznego Dziennika Budowy to:

• wersja elektroniczna nie jest ograniczona ilością miejsca na wpis ani liczbą wpisów, pozwala na rzetelny opis robót budowlanych i innych zdarzeń, które miały miejsce na budowie;
• nie ma problemu z czytelnością wpisu, co mogło się zdarzać szczególnie podczas dokonywania odręcznych wpisów na budowie;
• istnieje możliwość kopiowania istotnych elementów dokumentów tekstowych do dziennika budowy;
• brak możliwości antydatowania wpisów.

Ta ostatnia różnica budzi bardzo wiele emocji, ale pozostałe na pewno będą miały pozytywny wpływ na jakoś prowadzenia dziennika. Dziś, w wersji papierowej powszechne jest to, że nawet na dużej budowie pojawia się jeden, góra dwa wpisy dziennie, gdy tymczasem zdarzeń istotnych z punktu widzenia prowadzenia budowy jest zwykle kilka razy więcej.

Inną ważną zmianą w przepisach, która została przyjęta z dużym zadowoleniem, jest fakt, że nie trzeba będzie prowadzić dziennika rozbiórki obiektu.

Znajdujące się w  EDB wpisy dotyczące poszczególnych etapów budowy, zgodnie z przepisami, będą usuwane z systemu po upływie 25 lat.

eCRUB umożliwia weryfikację uprawnień osób zaangażowanych w budowę

W tym miejscu należy wspomnieć o wcześniejszym etapie cyfryzacji, jakim było wejście w życie w dniu 1 sierpnia 2022 roku systemu eCRUB. Nazwa ta to skrót od elektroniczny Centralny Rejestr Osób posiadających Uprawnienia Budowlane. Docelowo będzie on zawierał informację o wszystkich osobach posiadających uprawnieniach budowlane i rodzaju posiadanych przez nie uprawnień, jeśli  zostały one uzyskane po 1 stycznia 1995.

W ten sposób cyfryzacja łączy ze sobą budowę i uczestników procesu budowlanego, kolejny etap cyfryzacji to eKOB, który doda to tego grona właścicieli i użytkowników budynków. Umożliwia też łatwą weryfikację i potwierdzenie posiadania uprawnień budowlanych.

eKOB zapewnia informację o historii budynku

Kolejnym krokiem w kierunku cyfryzacji budownictwa wchodzącym w życie w tym roku jest wprowadzenie eKOB – Elektronicznej Książki Obiektu Budowlanego. Z punktu widzenia właścicieli, zarządców, użytkowników nieruchomości czy planistów jest ona ważniejsza niż EDB. Każdy obiekt budowlany będzie musiał posiadać swoją książkę w systemie eKOB do końca 2026 roku.

Funkcja tradycyjnego dziennika budowy zwykle dobiega końca w momencie zakończenia budowy domu i oddania go do użytkowania. Tymczasem eKOB będzie towarzyszyć każdemu obiektowi przez cały okres jego istnienia i użytkowania oraz 10 lat po jego zakończeniu.

Elektroniczna Książka Obiektu Budowlanego stanowi swego rodzaju kontynuację dziennika budowy i zawiera informacje dotyczące:

• rodzaju i lokalizacji obiektu budowlanego,
• właściciela i zarządcy nieruchomości,
• kontroli przeprowadzonych w okresie jej użytkowania,
• zestawienie ekspertyz i opinii technicznych dotyczących nieruchomości,
• zestawienie robót budowlanych mających wpływ na stan nieruchomości po zakończeniu budowy i odbiorze od wykonawcy,
• decyzji, rozporządzeń i zaświadczeń oraz innych dokumentów opublikowanych przez administrację publiczną dotyczących przedmiotowej nieruchomości,
• zaistniałych zdarzeń i ewentualnych katastrof budowlanych.

Jak zatem widać, eKOB będzie logicznym przedłużeniem EDB pozwalającym właścicielom, mieszkańcom i organom nadzoru budowlanego na wgląd w informacje dotyczące konstrukcji, historii, przebiegu eksploatacji i bieżącego stanu nieruchomości.

Wspominany wcześniej eCRUB jest uzupełnieniem obu wyżej wymienionych o dane osób posiadających uprawnienia budowlane. W razie zajścia nieprzewidzianych sytuacji, czy w najgorszym razie katastrofy budowlanej, będzie można łatwo sprawdzić, kto dokonywał kontroli lub przygotowywał ekspertyzę i czy posiadał do tego właściwe uprawnienia.

Umożliwi to także Głównemu Urzędowi Nadzoru Budowlanego i poszczególnym jego organom sprawowanie bieżącej kontroli nad przebiegiem eksploatacji obiektów.

Niestety nic nie jest czarno-białe, także cyfryzacja procesu budowlanego pociąga za sobą wiele zagrożeń, na które wskazuje część ekspertów.

Kiedy odbywa się kontrola nadzoru budowlanego?

Niejasne przepisy obecnego prawa budowlanego potęgują wątpliwości

Pierwszym ze wskazywanych są nieścisłości w już obowiązujących przepisach i ich interpretacji, na które teraz nałożą się dodatkowe wątpliwości związane z cyfrowym obiegiem dokumentów. Często podnoszoną kwestią jest proces uwierzytelniania dokumentów cyfrowych, a w szczególności sprawdzania poprawności poświadczeń tożsamości, w przypadku wprowadzenia zmian w cyfrowym projekcie budowlanym.

Innym wskazywanym problemem jest konieczność posiadania niezbędnego zaplecza informatycznego i oprogramowania przez uczestników procesu budowlanego. Ten problem wydaje się o tyle istotny, że z ustawy wynikają konkretne obowiązki, związane z koniecznością zapewnienia właściwej ochrony danych i ciągłości ich gromadzenia i przechowywania.

Będzie to miało znaczenie zwłaszcza w przypadku plików graficznych, które zwykle charakteryzują się znaczącymi rozmiarami i wymagają, po stronie urzędów, utrzymania dużych i kosztownych serwerowni.

Wątpliwości branży budowlanej budzą też kwestie związane z kompatybilnością programu Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego z kolejnymi wersjami programów graficznych takich jak BIM, CAD czy Adobe, które są najczęściej wykorzystywane w pracach projektowych i zapisie plików. Dotyczy to też planowanego w przyszłości Katastru 3D.

Czy cyfryzacja procesu budowlanego prowadzi do wprowadzenia katastru w 2024 roku?

Swego rodzaju niebezpieczeństwem wynikającym z postępującej cyfryzacji jest pojawiający się wątek wprowadzenia podatku katastralnego. Bez wątpienia stworzenie cyfrowej bazy wszystkich nieruchomości, jaką jest eKOB, może być traktowana jako istotny krok w tym kierunku.

Jak widać, w bieżącym roku czeka nas wiele zmian, większość z nich będzie miała pozytywny wpływ na przebieg procesu inwestycyjno-budowlanego i oszczędność czasu i nerwów jego użytkowników. Jednak na pełną ocenę skutków przyjdzie nam poczekać do wejścia w życie całego systemu SOPAB w przyszłości.

Wojciech Rynkowski

Ekspert Extradom.pl