Mur pruski – czym jest nowoczesny mur pruski?

Elewacja budynku mieszkalnego, zwłaszcza jednorodzinnego budynku wolnostojącego, jest jego wizytówką i powinna odgrywać rolę ozdoby. Z reguły już podczas przeglądania projektów domów jednorodzinnych możesz wybierać spośród wielu klasycznych i nowoczesnych propozycji.

Do łask wracają powoli rozwiązania, które były modne nawet 100 lat temu, czego najlepszym przykładem jest mur pruski. Czym on jest, jaka jest jego geneza i czy wykorzystanie go w aranżacji elewacji domu to na pewno dobry pomysł?

Mur pruski – co to jest?

Mur pruski to rozwiązanie nie tyle elewacyjne, ile konstrukcyjne w zakresie architektury budynków mieszkalnych. Do niedawna przykłady obiektów wykorzystujących mur pruski można było zobaczyć najczęściej w niewielkich miejscowościach za naszą zachodnią granicą, jednak zwłaszcza w przestrzeni miejskiej styl ten powoli powraca do łask. Inwestorzy poszukują odmiany dla minimalistycznych elewacji domów jednorodzinnych.

W odniesieniu do muru pruskiego bardzo często możesz spotkać się również z inną nazwą – jest to mianowicie ściana ryglowa. Mamy tu do czynienia z typem ściany szkieletowej, wypełnionej murem ceglanym. Wieki temu stosowano często w jej przypadku mieszaninę gliny i trzciny.

Charakterystyczna dla muru pruskiego jest również drewniana konstrukcja, widoczna gołym okiem na elewacji domu jednorodzinnego. Stanowi ona efektowną dekorację i wyróżnia obiekty budowane z użyciem muru pruskiego spośród innych konstrukcji architektonicznych.

Mur pruski nie jest nowinką w zakresie konstrukcji domów jednorodzinnych i domów wielorodzinnych. Technika ta, zakładająca wykonanie podstawy budynku z wykorzystaniem ściany szkieletowej, była stosowana w Polsce od wieków, dokładnie od średniowiecza, ale najbardziej upowszechniła się w XIX wieku na terenach należących do ówczesnych Prus. To właśnie Prusy były kolebką muru pruskiego.

Zabudowa ryglowa nadal bardzo często pojawia się w Niemczech, ale nie tylko – to często spotykany typ domów w Holandii, Francji, Irlandii, Wielkiej Brytanii czy krajach skandynawskich. W Polsce zabytkowe budynki wykonane z muru pruskiego spotkać można na Śląsku, Kaszubach, Warmii i Mazurach oraz w zachodniej i północno-wschodniej części kraju.

W ostatnich dekadach rzadko kiedy uciekano się do muru pruskiego podczas budowy nowoczesnych domów jednorodzinnych. Obecnie jednak, gdy oryginalność wydaje się w cenie, powraca się i niego.

Mur pruski – jakie są jego rodzaje?

Pruski mur nie zawsze wygląda tak samo, a sposób jego budowy także może się różnić. Odmienny wygląd i konstrukcja ścian ryglowych w takim rozwiązaniu w Niemczech spowodowały, że już w okresie pruskim powstały trzy odmiany takiego muru:

• saksońsko-dolnoniemiecki,
• górnoniemiecki-lemański,
• frankońsko-środkowoniemiecki.

Różniły się one m.in. odstępami pomiędzy słupami. W niemieckim murze pruskim wyraźnie widoczne jest jednak zamiłowanie do symetrii. Domy wykonane z wykorzystaniem takiej konstrukcji wyposażane były w dużą liczbę okien, często z okiennicami.

W Polsce wykształciły się odrębne rodzaje pruskiego muru: dolnośląski, kaszubski, lubuski i łużycki. Według innej klasyfikacji wyróżnić można mur pruski powstający metodą tradycyjną, czyli od podstaw z konstrukcji, i mur imitowany.

Mur pruski – z jakich materiałów możemy go wykonać?

Jak powstaje klasyczny mur pruski? Elewacja tego typu, z wyraźnie widocznymi drewnianymi belkami i rysunkiem cegieł, jest tworzona z elementów ceglanych i drewnianych. Myliłby się jednak ten, kto stwierdziłby, że mamy tu do czynienia wyłącznie z określonym rodzajem elewacji.

Prawdziwy mur pruski powstaje na podstawie szkieletu drewnianego. Wznoszone są ściany szkieletowe drewniane, które tworzą kompleksową konstrukcję, na której opierają się przegrody i więźba dachowa. Zarówno ściany zewnętrzne, jak i wewnętrzne podpierają belki podwalinowe.

Umieszcza się je na fundamentach i przytwierdza do nich kotwami. To ważne, by solidnie zakotwić belki podwalinowe, ponieważ będą one przenosiły ciężar kolejnych elementów konstrukcji, jak słupy, na których opierają się ściany. Umieszcza się je w narożnikach domu, przy otworach drzwiowych i okiennych oraz wszędzie tam, gdzie występuje połączenie ścian nośnych.

Od góry stosuje się belki oczepowe, mocowane prostopadle do wspomnianych słupów. Pełnią one funkcję wspierającą dla stelażu więźby dachowej. Podtrzymują też końcówki stropowe belek.

Nie należy zapominać o bardzo ważnym elemencie konstrukcji ryglowej w murze pruskim. Budowa takiego domu nie może obyć się bez rygli, czyli krótkich belek, które dzielą ową konstrukcję na zamknięte pola. Zmniejszają one występowanie mostków termicznych i zapewniają ścianom stabilność.

Tutaj dochodzimy do widocznych na zewnątrz belek drewnianych. Są one montowane przy użyciu złącz ciesielskich, np. wrębów i czopów, oraz gwoździ, śrub i łączników. Aby drewno wykorzystane w konstrukcji domów z muru pruskiego zachowało odpowiednią odporność przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych – atmosferycznych i biologicznych – powinno być zaimpregnowane.

Mur pruski: wewnątrz czy na zewnątrz domu?

Oryginalnym sposobem wykończenia ścian wewnętrznych w domu prywatnym, a nawet w mieszkaniu, w hotelu lub gospodzie jest wykonanie muru pruskiego wewnątrz. Niekoniecznie musi on być tak solidnie zrealizowany jak wówczas, gdy zdobi elewację. Dlatego mur pruski w salonie może powstać z wykorzystaniem choćby fototapety. Wystarczy wybrać odpowiednią wielkość takiego pokrycia ścian, by pojawił się w krótkim czasie mur pruski w pokoju.

Innym rozwiązaniem jest przykręcenie do ścian belek drewnianych oraz wykonanie pomiędzy nimi białego tynku bądź przyklejenie na odpowiednią zaprawę licówek z cegieł.

Mur pruski może stanowić konstrukcję budynku mieszkalnego, ale w celu uzyskania jednolitej estetyki zabudowań warto w ten sam sposób wybudować garaż.

Mur pruski – jak wykonać nowoczesny mur pruski? Krok po kroku

Nowoczesny mur pruski musi spełniać aktualne wymagania dotyczące WT 2021, między innymi odnoszące się do wymaganego współczynnika przenikania ciepła U. Konieczne jest ocieplenie ścian i zminimalizowanie występowania mostków termicznych.

Jak wykonać mur pruski? Jak zrobić taki mur, by ściany były ciepłe, a jednocześnie spełniały wymagania w zakresie estetyki? Trzeba zastanowić się nad ich solidnym dociepleniem. Budowa domu z konstrukcją tego rodzaju wymaga położenia pomiędzy drewnianymi elementami materiału termoizolacyjnego, na przykład wełny mineralnej.

Jeśli jednak projektantom i inwestorowi w szczególności zależy na tym, by elewacja była wykonana w tradycyjny sposób, z widocznym wzorem ceglanym, wówczas dobrą decyzją może być ocieplenie domu od wewnątrz. Pewną wadą takiego rozwiązania jest niestety zmniejszenie kubatury pomieszczeń mieszkalnych.

Budowa domu z murem pruskim przebiega etapowo. Krok po kroku wygląda ona w następujący sposób:

• Oznaczenie miejsca powstania kąta z belek stropowych listew wykończeniowych i słupów – obecnie z użyciem betonu, a niegdyś kamieni. Pozwala to uniknąć zjawiska gnicia drewna. 
• Przygotowanie elementów drewnianej konstrukcji zgodnie z projektem budynku. 
• Przygotowanie metalowych elementów połączeń dla belek. 
• Wzniesienie drewnianej konstrukcji i połączenie jej. 
• Wypełnienie pustych miejsc między drewnianymi belkami wybranym materiałem – często cegłą ceramiczną. Są one mocowane na kołkach włożonych jedną krawędzią do belek lub z wykorzystaniem trójstronnych listew, mocowanych wzdłuż obwodu otworu do wewnętrznych powierzchni ramy.
• Zaizolowanie termiczne i akustyczne ścian, najlepiej od wewnątrz, by nie zakłócać tradycyjnego wyglądu elewacji z murem pruskim. 

Jakie drewno na mur pruski będzie najlepsze?

Zaleca się, by konstrukcja drewniana wykorzystana w murze pruskim była wykonana z mocnych i trwałych gatunków drewna. Do tego celu najlepiej będą nadawały się:

• świerk,
• dąb,
• jodła,
• daglezja.

Każde drewno powinno być wcześniej zaimpregnowane, by nie uległo zniszczeniu pod wpływem wilgoci, mocnego nasłonecznienia czy za sprawą owadów.

Jak zrobić imitację muru pruskiego?

Generalnie tradycyjne domy z muru pruskiego powinno się stawiać od podstaw, z wykorzystaniem ścian szalunkowych, ale nie trzeba wykonywać specjalnego szkieletu z drewnianych belek, by uzyskać wizualnie mur pruski. Imitacja takiego rozwiązania może być wykonana na elewacji już istniejącego budynku.

Nie trzeba go więc burzyć i wznosić na nowo, co naturalnie pociągnęłoby za sobą niebagatelne koszty. Lepiej wykorzystać specjalne komponenty, które pozwolą na przystosowanie wyglądu istniejącej elewacji do standardów wizualnych muru pruskiego. W tym celu wykorzystuje się drewnopodobne panele elewacyjne – deski kompozytowe.

Najpierw jednak elewację budynku obudowuje się płytami styropianowymi, które przy okazji zapewnią termoizolację i uchronią obiekt przed nadmierną utratą ciepła. W styropianie wycina się pod odpowiednim kątem przestrzenie dopasowane do wielkości desek kompozytowych. Trzeba zrobić to z dużą precyzją, by później nie powstawały w tych miejscach mostki termiczne, czyli miejsca ucieczki ciepła.

Styropianowe płyty przytwierdza się do elewacji z wykorzystaniem zaprawy klejącej, na której umieszcza się siateczkę zbrojeniową z włókna szklanego, a na nią nakłada się podkładową masę tynkarską. Kolejnym krokiem jest montaż desek kompozytowych mocowanych na metalowe kotwy, co pozwala stworzyć stabilny mur pruski, a właściwie jego imitację.

Nie należy ich przyklejać do siatki zbrojeniowej ani mocować z wykorzystaniem wkrętów, ponieważ nie będzie to wytrzymała i bezpieczna konstrukcja. Wszystkie wolne przestrzenie, jakie najpewniej powstaną pomiędzy deskami i styropianem, trzeba uzupełnić uszczelniającą masą.

Ostatnią czynnością, jaką należy wykonać przy pracach dotyczących elewacji imitującej mur pruski, jest nałożenie na zagruntowaną warstwę zbrojoną dosyć cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej, ale wówczas ułożone już deski powinno się zabezpieczyć.

Nie tylko zewnętrzne elewacje budynków mogą imitować mur pruski, ale również ściany wewnętrzne i działowe. Do tego celu wykorzystywana jest na przykład tapeta mur pruski, za pomocą której najszybciej można wykonać ścianę o takim efekcie wizualnym. Innym sposobem jest wykorzystanie konstrukcji szachulcowej wewnątrz budynku albo też użycie już istniejącej konstrukcji szkieletowo-ryglowej.

Odkryj projekty domów szkieletowych!

TK88D

5 250 zł

5 250 zł

uA352

7 900 zł

7 900 zł

uA276

7 600 zł

7 600 zł

Projekty domów szkieletowych

Mur pruski – ile kosztuje?

Ile kosztuje mur pruski? Cena za metr wyliczana jest na podstawie rodzaju zastosowanych materiałów budowlanych, zwłaszcza konstrukcyjnych. Dziś architekci najczęściej oferują gotowe propozycje zabudowy jednorodzinnej wyposażonej w konstrukcję szkieletową. Sam projekt takiego domu jednorodzinnego z murem pruskim obejmujący obiekt o powierzchni użytkowej około 150 m² kosztuje niespełna 4 tys. zł.

Ile zaś będzie kosztowało jego wybudowanie? Budowę wycenia się na około 250 tys. zł, przy założeniu doprowadzenia obiektu do stanu surowego bez instalacji wewnętrznej, wykończenia i wyposażenia wnętrz.

Na czym polega różnica pomiędzy murem pruskim a szachulcem?

Czasami można spotkać się z podobną konstrukcją do muru pruskiego – szachulcem. Na pozór są one niemal takie same i uzyskuje się z ich wykorzystaniem podobny efekt wizualny. Pomiędzy murem pruskim a szachulcem występują jednak zasadnicze różnice. Konstrukcja szachulcowa opiera się na drewnianym szkielecie, który wypełniony jest gliną z dodatkiem trzciny, np. bambusa, gałązki wierzby itp. Można spotkać się też z wypełnieniem gliniano-słomianym.

Mur pruski i mur szachulcowy, choć podobne, nie są tym samym. To, co je łączy, to z pewnością drewniana konstrukcja, ale różnice tkwią w wypełnieniu. W murze pruskim jest to cegła, a w murze pruskim szachulcowym – glina zmieszana z trzciną czy słomą.

Mur pruski – jakie są wady i zalety domów z muru pruskiego?

Czy warto wykorzystać oryginalną elewację muru pruskiego? Technologia ta ma wieloletnią historię, co oznacza, że sprawdziła się jako solidna konstrukcja budynków mieszkalnych. Warto zestawić ze sobą zalety i wady domu z muru pruskiego.

Projekty takich budynków dostępne są w nowoczesnym wydaniu, dlatego nie trzeba godzić się na wznoszenie obiektu z muru pruskiego w starodawnym stylu. Wśród wielu zalet konstrukcji obiektów mieszkalnych z muru pruskiego wymienić należy:

• oryginalny wygląd budynku;
• brak potrzeby wykonania mocnego fundamentu pod budowę domu z muru pruskiego – wystarczy płytka, monolityczna podstawa;
• niewielka waga konstrukcji;
• zastosowanie klejonego lub suchego materiału do budowy drewnianych ram budynku, tj. szkieletu, powoduje, że nie dochodzi do jego skurczu, dlatego po wzniesieniu ścian można od razu wykonać instalację, bez konieczności czekania kilku tygodni czy miesięcy.

Domy z muru pruskiego nie są wolne od wad. Do najważniejszych z nich zalicza się konieczność regularnego impregnowania drewnianych elementów konstrukcyjnych w celu ochrony przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. W przeciwnym wypadku szybko ulegną np. zbutwieniu.

Do tego dochodzą kwestie wyższych kosztów opracowania projektu domu jednorodzinnego i jego wybudowania. Trzeba liczyć się z wyższymi wydatkami niż w przypadku konwencjonalnej budowy. W trudnych warunkach klimatycznych, np. w górach, konieczne jest wykonanie dodatkowej izolacji termicznej, zwiększającej grubość ścian. Jeśli na dodatek ma być ona umiejscowiona od wewnątrz budynku, zmniejszy kubaturę pomieszczeń mieszkalnych.

Mur pruski – co jeszcze warto wiedzieć?

Tradycyjny mur pruski zachwyca swoim oryginalnym wyglądem. Nawet nowo wybudowany budynek może tak wyglądać, ale trzeba wiedzieć, że konieczne jest ocieplenie ścian – od zewnątrz lub od środka.

Jak ocieplić mur pruski? Cegły, które położone są pomiędzy drewnianymi, elewacyjnymi belkami, mogą pozostawać doskonale widoczne, jeśli izolacja termiczna zostanie położona od środka ścian. W ten sam sposób można utworzyć dodatkową izolację akustyczną muru pruskiego.

Wypełnienie od środka tworzone jest z wykorzystaniem nowoczesnych materiałów termoizolacyjnych i uszczelniających, co gwarantuje, że m.in. współczynnik przenikania ciepła U będzie na odpowiednim, niskim poziomie, spełniającym wymagania techniczne z roku 2021. 

Bardzo ważną kwestią związaną z domami z konstrukcją z muru pruskiego jest konieczność zapewnienia pomieszczeniom odpowiedniej wentylacji. Tradycyjne obiekty zawsze miały luki, które dawały naturalne możliwości przepływu powietrza pomiędzy dworem i wnętrzem budynku. Nowoczesne materiały uszczelniające nie pozostawiają takich luk, dlatego trzeba pamiętać o wykonaniu specjalnych kanałów wentylacyjnych.