Świdermajer – co to jest i jak zaprojektować dom w stylu świdermajer?

Podczas przeglądania gotowych projektów domów możesz wyselekcjonować takie, które najbardziej Ci się podobają, między innymi ma podstawie ich szczególnego stylu willowego, klasycznego, dworkowego czy też nowoczesnego.

Możliwości jest sporo, zwróć jednak uwagę na zupełnie unikatowy styl określany mianem „świdermajer”. Nazwa tak naprawdę niewiele powie czytelnikowi, chyba że mamy do czynienia z kimś żywo zainteresowanym architekturą i budownictwem.

Możesz jednak dowiedzieć się, czym właściwie charakteryzuje się styl świdermajer i czy obecnie buduje się jeszcze takie obiekty. Przed wojną było ich całkiem sporo w wielu miejscowościach w Polsce, a jak jest aktualnie?

Świdermajer – co to jest?

Nazwa „świdermajer” czy też „styl świdermajer” po raz pierwszy została użyta przez poetę Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w wierszu pod tytułem „Wycieczka do Świdra”:

Jest willowa miejscowość,
Nazywa się groźnie Świder,
Rzeczka tej samej nazwy
Lśni za willami w tyle; (...)
Te wille, jak wójt podaje,
Są w stylu „świdermajer”.

Etymologia nazwy wskazuje, że jest ona połączeniem nazwy rzeki Świder i niemieckiego określenia mieszczańskiego stylu urządzania wnętrz, który popularny był w XIX wieku – biedermeier. Rzeka ta nie była wybrana przypadkowo przez twórców nazwy, ponieważ Świder miał kluczowe znaczenie dla rozwoju leżących pod Warszawą terenów przedwojennych ośrodków letniskowych i uzdrowiskowych.

Warto poznać tło historyczne, aby lepiej zrozumieć zamiłowanie polskich budowniczych do wznoszenia domów w stylu świdermajer. W 1877 roku uruchomiono Drogę Żelazną Nadwiślańską, a wzdłuż linii otwockiej w tamtejszych sosnowych lasach powstawały kolejne uzdrowiska, z otwockim na czele.Linia łączyła Międzylesie, Anin, Wawer, Celestynów i właśnie Otwock ze stolicą.

Dzięki rozwojowi medycyny i wynalezieniu nowych metod walki z chorobami, głównie układu oddechowego, letniska i uzdrowiska pod Warszawą szybko się rozwijały.

Pierwsze sanatorium założone zostało przez Józefa Geislera i uruchomiono je w 1893 roku. Dwa lata później Józef Przygoda utworzył pierwszy zakład higieniczno-leczniczy dla Żydów, który w 1907 roku przekształcono na sanatorium. Stał się on słynnym ośrodkiem leczniczym dla chorych na gruźlicę, którzy mogli wdychać tu świeże, suche, sosnowe powietrze, odpoczywać na werandach w promieniach słońca i korzystać z zabiegów naświetlań lampą kwarcową.

Na linii otwockiej prężnie rozwijała się drewniana architektura, a miało to związek z osiedleniem się tam artysty Michała Elwira Andriollego, który kupił w 1880 roku posiadłość Brzegi, zajmującą ponad 200 ha powierzchni. Andriolli zaprojektował i wzniósł 14 drewnianych budynków dla siebie oraz z myślą o ich wynajmowaniu letnikom. Wykorzystał do tego celu lekką, drewnianą konstrukcję i bogate zdobienia.

Podstawą do ich powstania były pawilony odkupione po 1885 roku od organizatorów warszawskiej Wystawy Rolniczo-Przemysłowej. Andriolli sprowadził je do swojej posiadłości, przemodelował i dodał do nich werandy i przedsionki. Można uznać go za prekursora stylu świdermajer, nazywanego również stylem nadświdrzańskim lub otwockim. Andriolli szybko znalazł swoich naśladowców, dzięki czemu przed II wojną światową w samym Otwocku i wzdłuż linii otwockiej powstało kilkaset takich budynków.

Styl świdermajer nawiązuje do mody na wypoczynek. Lokalni architekci, zafascynowani projektami domów ze szwajcarskich miejscowości uzdrowiskowych w Alpach, a także projektami stworzonymi przez Andriollego, postanowili upowszechniać taki styl w Polsce.

Ich domy często nazywane są willami Andriollego lub andriollówkami. Nowoczesne, drewniane, bogato zdobione konstrukcje zachwyciły entuzjastów tego typu architektury, dlatego zaczęto wznosić ich coraz więcej. Świdermajerami zachwycali się Bolesław Prus i Julian Tuwim, a Władysław Reymont specjalnie dla nich przyjeżdżał pod Warszawę na wakacje.

Na popularyzację stylu świdermajer wpłynęła głównie społeczność żydowska, osiedlająca się w Otwocku od końca XIX wieku. W tej podwarszawskiej miejscowości w 1918 roku mieszkało ponad 5,5 tys. Żydów, a w 1921 roku było ich już ponad 8,5 tys., podczas gdy całkowita liczba mieszkańców wynosiła nieco ponad 13 tys. osób. Bogaci Żydzi mieszkali w sanatoryjnej części Otwocka, gdzie było zdecydowanie najwięcej drewnianych domów ze zdobionymi detalami. 

II wojna światowa przerwała sielankowe życie w Otwocku i w pobliskich sanatoryjnych miejscowościach. W trakcie działań wojennych zniszczono wiele drewnianych obiektów, a pozostałe stały się miejscem tymczasowego pobytu dla mieszkańców całkowicie zrujnowanej Warszawy. Z czasem weszły one w zasób lokali komunalnych. 

Aż 176 obiektów drewnianych z Otwocka, z których większość prezentuje styl świdermajer, wpisanych jest od 2017 roku do wojewódzkiej ewidencji zabytków.

W Polsce styl ten przyjął się w architekturze uzdrowiskowej i turystycznej. Najwięcej takich domów wzniesiono w Otwocku, ale można znaleźć ich przykłady także w innych miejscach. Przeciętny dom świdermajer pełnił funkcję uzdrowiska lub sanatorium, do którego z całej Polski zjeżdżali się chorzy, aby poprawić stan zdrowia i kondycję swojego organizmu.

Zobacz gotowe projekty domów drewnianych!

L-211 z piwnicą

3 600 zł

3 600 zł

TK88D

5 250 zł

5 250 zł

uA352

7 900 zł

7 900 zł

Projekty domów drewnianych

Świdermajer – najważniejsze cechy stylu świdermajer

Domy, altany czy werandy świdermajer są absolutnie wyjątkowe. Stanowią unikatowy element drewnianej architektury Mazowsza. Dopracowane do najmniejszego szczegółu ażurowe, bogate zdobienia w drewnie są świadectwem tego, że to artyści zajmowali się rzeźbieniami. Wszystko jest tu bardzo ważne i pełni istotną funkcję, od typu i kolorystyki drewna aż po układ desek i intensywność stosowanych wzorów.

Jak rozpoznać dom czy inny budynek w stylu świdermajer? Wystarczy poznać jego charakterystyczne cechy:

• Werandy budowane na planie kwadratu, prostokąta lub wielokąta w stylu świdermajer – tak jak altany, przeszklone lub otwarte na zewnątrz – mogły pełnić funkcję dodatkowego wyjścia, które łączyło wnętrze domu z ogrodem czy lasem. Nad werandą budowano za to pokaźny balkon, który mógł być wykorzystywany jako letni salon.
• Lekka, drewniana konstrukcja – budynki w stylu świdermajer, niezależnie od ich wielkości i przeznaczenia, mają drewnianą, lekką konstrukcję, z wielopoziomowymi werandami i balkonami.
• Wyłącznie drewno sosnowe – konstrukcja, ściany, podłogi, stropy i elewacja budynków w stylu świdermajer były wykonane tylko z drewna sosnowego. Typowa willa świdermajer nie ma elementów murowanych.
• Ciekawa bryła budynku – specjaliści mówią o „niespokojnej” bryle, w której nie ma miejsca na nudę. Stoi ona w całkowitej opozycji do minimalistycznych linii w nowoczesnym stylu budownictwa mieszkaniowego. W domach w stylu świdermajer są wykusze i ganki nadające takim obiektom bajkowy klimat.
• Bogate, ażurowe zdobienia z drewna – wycinane w drewnie detale mogą przybierać formę ornamentu roślinnego lub geometrycznego. Mogą to być na przykład ażurowe balustrady otaczające werandy. Świdermajer ma bardzo fantazyjne ornamenty, przejawiające się na przykład w formie kolumienek zakończonych łukami, które wznoszą się nad balustradą. Funkcję ozdobną w stylu świdermajer pełnią również drewniane obramienia okienne w formie żłobionych opasek. Drewniane, płycinowe (filongowe), malowane często na niebiesko okiennice pozwalają na zamknięcie dopływu światła. 
• Szkło jako ważny element dekoracyjny – prócz drewna w budynkach stylu świdermajer ważne jest szkło – wielobarwne szyby i witraże pełnią istotną funkcję, ponieważ pozwalają na doświetlenie wnętrza.
• Dach spadzisty z okapem – okap wystaje najczęściej poza obrys budynku, a przy tym w niektórych przypadkach można spotkać też budynki z wieżyczkami zakończonymi iglicą oraz ze zdobionymi krokwiami. 
• Wyraźne rozgraniczenie kondygnacji budynku – już na pierwszy rzut oka można rozpoznać, gdzie się kończy, a gdzie zaczyna kolejna kondygnacja budynku w stylu świdermajer. Wszystko przez wyróżnienie ich na elewacji za pomocą zmiany kierunku drewnianych belek elewacyjnych. Ściany domów pokrywano rzędami fazowanych desek, przy czym do wysokości okna przybijano je zwykle pionowo, a wyżej poziomo, te dwie płaszczyzny rozgraniczone były zaś drewnianym gzymsem, który biegł wzdłuż budynku.

Dom w stylu świdermajer jest obiektem lekkim, drewnianym i budowanym blisko natury, często z werandami, tarasami i balkonami, które są na nią otwarte. Każdy taki dom ma dodatkową powierzchnię mieszkalną zlokalizowaną na poddaszu, a przy tym drewniane ściany, stropy i podłogi. Fundamentem obiektów w stylu świdermajer była niewielka, ceglana podmurówka, na bryle budynku znajdował się zaś na ogół dwuspadowy dach kryty blachą.

Z pewnością pod względem wizualnym obiekty w stylu świdermajer wyróżniają się lekkością, malowniczością i wyjątkowością. Każda taka nieruchomość może być zupełnie inna od willi wzniesionej w ramach tego samego stylu. Nic więc dziwnego, że przez lata budynki te zyskiwały kolejnych entuzjastów.

Choć jest już ich coraz mniej, to współcześni inwestorzy, wznosząc nowe obiekty, również mogą wykorzystywać pewne rozwiązania, które nawiązują do stylu świdermajer sprzed ponad 100 lat. Są i tacy, którzy wolą kupić tego typu obiekt i samodzielnie go wyremontować.

Świdermajer nowoczesny – na czym polega?

Mnogość elementów rzeźbionych i wycinanych z drewna daje wrażenie przytulności, dlatego nie brakuje chętnych na zamieszkanie w domu w stylu świdermajer. Są i tacy, którzy wznoszą go do celów rekreacyjnych. Mamy dobrą wiadomość dla osób, którym marzy się nieruchomość w takim stylu – z powodzeniem można znaleźć w Polsce architektów, u których można zamówić projekt domu świdermajer – nie tylko jeśli chodzi o dom letniskowy czy projekt altany ogrodowej. 

Nowe projekty domów stylizowane na ,,świdermajery” są zupełnie inne niż kiedyś. Choć nawiązują do stylu nadświdrzańskiego i w ich konstrukcji można dostrzec wszystkie typowe dla niego cechy, to zastosowane w nich rozwiązania są dopasowane do współczesnych potrzeb i odpowiadają oczekiwaniom przyszłych mieszkańców takiego domu.

Podstawową różnicą jest surowiec, z jakiego budowany jest nowoczesny świdermajer. Obiekty nie są już budowane niemal wyłącznie z drewna, lecz murowane i na koniec obkładane deskami. W budynkach nadal montuje się duże okna, dzięki którym wpada do nich dużo światła, bez względu na porę dnia. Ze względu na prosty projekt na planie krzyża w razie potrzeby w późniejszym czasie można go z łatwością rozbudować.

Najwięcej domów w stylu świdermajer budowano na przełomie XIX i XX w. Ponad 170 obiektów tego typu z okolic Otwocka jest pod ochroną konserwatora zabytków. Nie oznacza to wcale, że dzisiaj takich domów już się nie stawia. Nadal można spotkać się z wykonywaniem unikatowych obiektów nazwanych świdermajerem nowoczesnym.

Miłośnicy niepowtarzalnego stylu architektonicznego wciąż realizują projekty domów podobne do tych, które możemy zobaczyć w Otwocku. Zakochani w takich drewnianych budynkach mówią, że są to domy z duszą, które doskonale komponują się z otaczającą zielenią. Domy te powstają często w zaciszu lasków, zwłaszcza iglastych, które przywodzą na myśl dawne, nadwiślańskie uzdrowiska.

Nowe domy świdermajery mają przede wszystkim konstrukcję murowaną – solidną i trwałą – a do tego drewnianą elewację i całkowicie drewniane werandy. Są zdobione drewnianymi ornamentami wycinanymi według starych wzorów – zajmują się tym między innymi zakłady snycerskie w Otwocku i w okolicach.

Zdarzają się również domy nawiązujące do stylu świdermajer, choć w nowoczesnym wydaniu – zamiast tak charakterystycznych werand i balkonów mają osłonięte okapem tarasy. Dawny styl architektoniczny przejawia się w bryle budynku, wielopłaszczyznowym dachu z otwartymi szczytami oraz w wykorzystaniu drewna w elewacji.

Domy w stylu świdermajer – gdzie można je spotkać?

Doskonale zachowane wille świdermajer znajdziesz przede wszystkim w Otwocku. To właśnie tu należy szukać korzeni tego szczególnego stylu w architekturze dawnych letnisk oraz domów mieszkalnych. Otwock ma ponad 100 podobnych budynków, dlatego właśnie tam najłatwiej można się z nimi zapoznać i zobaczyć wszystkie najważniejsze wyróżniki stylu świdermajer.

Jeśli wybierzemy popularną Trasę Andriollego, będziemy mogli zobaczyć wiele ciekawych budynków w stylu świdermajer. Znajdują się one także na ul. Kościelnej i Kościuszki w Otwocku, a na skrzyżowaniu tych dróg stoją świdermajery o różnym stylu architektonicznym. Kolejne mieszczą się przy ulicy Warszawskiej i Wierzbowej. Przy ul. Zacisznej w Otwocku znajdują się budynki skonstruowane na wzór współczesnego świdermajera – ich twórcą jest Marek Przepiórka.

Otwock nie jest jedyną podwarszawską miejscowością czy też dzielnicą miasta, gdzie znajdują się przykłady budynków w stylu świdermajer. Prócz niej są on jeszcze:

• w Józefowie – np. Willa Hanka przy ul. Wyszyńskiego czy dom z wieżyczką przy ul. 3 Maja oraz Willa Benkówka, która należała w latach 80. XX wieku do Janusza Korwin-Mikkego. 
• w Radości – przy ul. Drwali stoi willa Flirtówka z 1929 roku, przy ul. Herbacianej willa Lodusieńka, a przy ul. Żwanowieckiej willa Diana z 1916 roku.
• w Aninie – przy ulicach Poprzecznych.

Świdermajery są też w Falenicy, Wawrze i w pozostałych miejscowościach przy dawnej linii otwockiej.

To może Cię zainteresować: Dom w lesie – sprawdź, co warto wiedzieć o budowie domu w lesie

Dom w stylu świdermajer – jakie ma zalety i wady? 

Nie da się ukryć, że domy z przełomu XIX i XX wieku usytuowane na Mazowszu nie są już tak atrakcyjne jak kiedyś, ulegają bowiem niszczycielskiej sile czasu. Dlatego z każdą chwilą jest ich coraz mniej, a te, które zostały, są pod ochroną konserwatora zabytków.

Wszystko dlatego, że typowa drewniana willa w stylu świdermajer nie ma elementów murowanych, przez co konstrukcja jest podatna na wilgoć i zniszczenia, o ile nie została właściwie zakonserwowana i nie jest regularnie impregnowana.

Obiekt jednak przetrwa długo, i to w nienaruszonym stanie, jeśli jego właściciel będzie o niego dbać oraz na bieżąco wykonywać prace konserwacyjne. Oczywiście budowa projektu domu w stylu świdermajer trwa znacznie dłużej niż zwykłego murowanego obiektu ze względu na detale. Rzeźbienie w drewnie jest dość pracochłonne i wymaga czasu, ale to właśnie szczegóły pokazują zalety drewna jako surowca, jego trwałość i naturalne piękno.

Dom świdermajer bez wątpienia ma wiele zalet, a jedną z największych jest niesamowity klimat w środku. Ten styl architektoniczny bez wątpienia sprzyja wypoczynkowi i rekreacji, pozwala oderwać się od rzeczywistości, zapomnieć o troskach dnia codziennego i zregenerować siły.

Z drugiej jednak strony właściciel domu w stylu świdermajer musi być bardzo świadomy i wiedzieć, jak dbać o taki budynek, a także dysponować środkami na remonty, bo tych na pewno będzie sporo.

W poniższej tabeli zgromadziliśmy wszystkie najważniejsze zalety i wady budownictwa w stylu świdermajer.

Przeczytaj: Impregnat do drewna – jak wybrać odpowiedni impregnat do drewna?

Dom w stylu świdermajer – jak go urządzić?

Wnętrza w duchu świdermajerowskiej architektury są jasne i przestronne. Sprzyjają wypoczynkowi i rekreacji. Można się w nich oderwać od szarej rzeczywistości i problemów dnia codziennego. Dzięki dużym oknom do wnętrza wpadają promienie słońca, wydobywając prawdziwy urok mebli i dekoracji, które znajdują się w pomieszczeniach.

Rozpościerający się za oknem widok natury jest swego rodzaju dopełnieniem całego wystroju domu świdermajer. Okna powinny być dosyć duże, ale tradycyjnie w takich domach wykorzystywane są też przeszklenia z różnokolorowego szkła.

Obecnie domy w stylu świdermajer urządza się nowocześnie, ale z wykorzystaniem detali, które dodają im niepowtarzalnego uroku. Bogate wykończenia stolarskie to podstawa całej dekoracji domu świdermajer. Drzwi czy elementy dekoracyjne, takie jak ażurowe motywy roślinne czy geometryczne, wycinane pazurki i ozdobne krokwie, to elementy koniecznie drewniane, które będą zdobić obiekt z zewnątrz.

Wnętrze domu powinno zostać urządzone z głową, gdyż ładny wygląd to jedno, a swoboda użytkowania to drugie. Dzięki temu, że budynki tego typu zwykle mają duże powierzchnie, ich właściciele mają spore pole do popisu.

W obiekcie może zamieszkać nawet kilkuosobowa rodzina. Dom w stylu świdermajer najlepiej urządzić zgodnie ze swoimi upodobaniami, tak aby wszystko razem tworzyło jedną, spójną całość. Dlatego raczej nie sprawdzą się tutaj typowo nowoczesne rozwiązania, ale klasyka przeplatana z elementami nowoczesności jak najbardziej. Meble świdermajer powinny być, rzecz jasna, drewniane, w stylu klasycznym, ze zdobieniami lub bez.

Świdermajer – projekty, wzory, inspiracje

Projekt domu świdermajer korzystać będzie z pewnością z XIX-wiecznych wzorców, czyli willi budowanych np. w Otwocku z wykorzystaniem wyłącznie drewna sosnowego. Drewniane domy świdermajer – z rzeźbionymi i wycinanymi detalami, wraz z pięknymi przeszkleniami oraz specyficzną bryłą budynku – bez wątpienia przyciągają uwagę.

Jeśli chcemy wybudować dom jedyny w swoim rodzaju, który jest rzadko spotykany w przeważającej części Polski, to dobrym wyborem będzie świdermajer. Zdjęcia dawnych willi mogą zainspirować współczesnych projektantów do tego, by stworzyć coś podobnego. Na ogół projekty nowych domów świdermajer oparte są na murowanej, a nie drewnianej konstrukcji, co zwiększa ich trwałość na lata. 

Marzy Ci się dom w stylu nadświdrzańskim – świdermajer? Rysunki dawnych architektów znalezione w książkach i w internecie sprawiły, że jesteś żywo zainteresowany takim stylem? Przejrzyj projekty domów drewnianych od Extradom.

Znajdziesz tam duże wille i rezydencje z wielospadowym dachem, nawiązujące do stylu, nad którym tak zachwycał się Konstanty Ildefons Gałczyński. Ozdobne wykusze i ganki to elementy, które nadają budynkom magiczny, wręcz bajkowy klimat. Duża weranda na parterze będzie pełnić funkcję dodatkowego wyjścia na ogród, z kolei na piętrze stanie się alternatywą dla balkonu lub przedłużeniem salonu.

Sprawdź także: Jak wybudować energooszczędny dom drewniany?