Czym jest i jak działa wentylacja grawitacyjna w domu jednorodzinnym?

Projekt domu musi uwzględniać nie tylko położenie ścian i stropów, kształt więźby dachowej czy instalację elektryczną, wodną, kanalizacyjną i gazową, lecz także system wentylacji dla zapewnienia świeżego powietrza i wymiany gazowej.

Tradycyjnie wybierana jest przy tym wentylacja grawitacyjna. Jak wykonać ją w domu parterowym, a jak w obiekcie piętrowym lub z poddaszem użytkowym? Sprawdź, co to jest wentylacja grawitacyjna, jak się ją wykonuje i w jaki sposób działa. Czy w ten sposób na pewno zapewnisz sobie i pozostałym domownikom odpowiednią wymianę gazową?

Wentylacja grawitacyjna – co to jest?

Na pytanie, co to jest wentylacja grawitacyjna, najprościej można odpowiedzieć, że jest to system wymiany powietrza w budynku wykorzystujący naturalny jego przepływ pod wpływem różnicy temperatur panujących wewnątrz i na zewnątrz. Dlatego też została ona określona mianem wentylacji grawitacyjnej.

Z takimi instalacjami można się spotkać nie tylko niemal we wszystkich starszych budynkach, lecz także w nowoczesnych domach, ponieważ wielu inwestorów wciąż decyduje się na zastosowanie tego sprawdzonego rozwiązania. Czy słusznie? Na czym polega wentylacja grawitacyjna?

W przeciwieństwie do nowocześniejszej metody, jaką jest wentylacja mechaniczna, naturalny system wymiany powietrza nie wymaga instalacji specjalnych wentylatorów wymuszających jego obieg. Do jego działania wystarczają standardowe przewody kominowe, a także zapewnienie odpowiednich warunków, pozwalających na swobodny napływ świeżego powietrza do wnętrza.

Dlatego trzeba odpowiednio zorganizować przewody kominowe i rury wentylacyjne, aby wymiana powietrza pod wpływem działania sił grawitacji mogła być realizowana na bieżąco w Twoim domu.

Wentylacja grawitacyjna – jak działa?

Sama nazwa „wentylacja grawitacyjna” wskazuje zasadę jej funkcjonowania – wykorzystanie sił grawitacji. Jak działa taka wentylacja w praktyce? Rzeczywiście, jej działanie oparte jest na prostych prawach fizyki. Otóż do wymiany powietrza przy takim systemie dochodzi wyłącznie wtedy, gdy wewnątrz budynku temperatura jest znacznie wyższa od tej na zewnątrz. Dzięki różnicy ciśnień cieplejsze wnętrze „zasysa” chłodniejsze powietrze z zewnątrz do środka.

Ponieważ jest ono gęstsze, wypiera do góry to rzadsze i ciepłe, które uchodzi przewodami kominowymi na zewnątrz. W ten sposób w budynku dochodzi do bieżącej wymiany zużytego powietrza na świeże. Aby było to możliwe, muszą być spełnione jednak następujące warunki:

• temperatura wewnątrz musi być wyższa od tej na zewnątrz o co najmniej 12^oC;
• w budynku powinny istnieć swobodne drogi napływu powietrza z zewnątrz (nieszczelne lub otwarte okna albo specjalne nawiewniki) oraz drogi jego ujścia na zewnątrz (przewody kominowe oraz otwory wentylacyjne w pomieszczeniach).

Tylko w wypadku spełnienia powyższych warunków może dojść do odpowiedniej różnicy ciśnień, która wywoła tzw. cug w wentylacji grawitacyjnej. Schemat wykonania takiej wentylacji wymusza więc odpowiednie położenie przewodów i kominów.

Sprawdź gotowe projekty domów energooszczędnych!

Tymon G1 energo

4 400 zł

5 500 zł

Nina 2 Nova C PLUS

4 600 zł

4 600 zł

Studio 36

3 995 zł

3 995 zł

Projekty domów energooszczędnych

Wentylacja grawitacyjna – gdzie warto ją zamontować?

Ze względu na prostotę działania i brak konieczności stosowania specjalnych urządzeń wentylacja grawitacyjna (naturalna) jest wciąż najpopularniejszą metodą zapewnienia wymiany powietrza w budynkach w Polsce, nie tylko jednorodzinnych, lecz także w blokach mieszkalnych.

Przewidują ją niemal wszystkie projekty domów jednorodzinnych, choć oczywiście są wyjątki. W domach energooszczędnych i pasywnych konieczne jest zamontowanie rozwiązań mechanicznych.

Wentylacja grawitacyjna w domu jest dobrym sposobem na zapewnienie świeżego powietrza domownikom, pod warunkiem, że jest poprawnie wykonana. Warto się na nią zdecydować przede wszystkim wtedy, gdy priorytetowe są dla nas kwestie ekonomiczne – rozwiązanie to jest tańsze od wentylacji mechanicznej zarówno na etapie montażu, jak i późniejszej eksploatacji (wentylatory wymagają zasilania).

W niektórych przypadkach zastosowanie wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej wentylacji nawiewno-wyciągowej jest wymagane przepisami – na przykład w budynkach ogrzewanych piecami o otwartej komorze spalania. Jeśli więc w domu prywatnym masz taki piec, wybierz wentylację grawitacyjną. W bloku czy w domu parterowym lub piętrowym może ona funkcjonować sprawnie, bez konieczności instalowania dodatkowych urządzeń.

Natomiast często zdarza się, że wentylacja grawitacyjna na poddaszu zawodzi. Możesz ją jednak usprawnić dzięki zainstalowaniu ciągłego nawiewu powietrza, najlepiej poprzez zainstalowanie nawiewników w oknach. To szczególnie istotne zimą, kiedy ściany kanałów wentylacyjnych mogą naturalnie się schładzać. Natomiast latem ważne jest ograniczenie nagrzewania pomieszczeń na górnych kondygnacjach budynku.

Jeśli chcesz, aby w Twoim domu było zawsze świeże powietrze, a przy tym jego wymiana odbywała się bez przeszkód, co ograniczy ryzyko powstawania wilgoci, a co za tym idzie – również i pleśni, zadbaj też o wentylację grawitacyjną w garażu. Wyprowadź ponad dach kanał wentylacyjny o efektywnej wysokości, nie mniejszej niż 3 m.

Najlepiej, aby wentylacja grawitacyjna w takiej sytuacji była w stanie zapewnić półtorakrotną wymianę powietrza przypadającą na każdą godzinę. Dobrze jest zaplanować już w projekcie garażu obecność wentylacji grawitacyjnej.

To może Cię zainteresować: Jakie ogrzewanie w domu energooszczędnym najlepiej stosować?

ofe-5847238-70023 w-70023

Wentylacja grawitacyjna – jak ją prawidłowo wykonać?

Najważniejszym elementem systemu wentylacji grawitacyjnej jest komin, którego lokalizację powinien przewidywać projekt domu. Zarówno sam komin, jak i cała instalacja wentylacyjna powinny natomiast spełniać wymagania techniczne określone w stosownych przepisach budowlanych. A jak w praktyce wygląda taka wentylacja grawitacyjna – jak zrobić kominy i kratki wentylacyjne?

Kominy wentylacyjne

Przede wszystkim budynek powinien mieć odpowiednią liczbę kanałów wentylacyjnych (kominów). Ich długość od kratki znajdującej się w pomieszczeniu do wylotu w dachu powinna wynosić minimum 3 metry, co wynika bezpośrednio z obowiązujących przepisów. Wskazują one między innymi, jak powinny wyglądać w wentylacji grawitacyjnej rury.

Pole przekroju kanału wywiewnego nie może być mniejsze niż 0,016 m², a najmniejszy wymiar przekroju – mniejszy niż 0,1 m. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby kanał wentylacyjny znajdował się w tym samym kominie, który służy do odprowadzania spalin – wówczas jednak musi być wykonany z odpowiednich materiałów.

Jeśli nie ma możliwości zainstalowania komina lub nie został on uwzględniony w pierwotnym projekcie domu, nie można zastosować wentylacji grawitacyjnej. Bez tego komina możesz wykorzystać wentylację nawiewno-wywiewną, gdzie za właściwą wymianę powietrza odpowiadać będzie wentylator. Instalacja tego rodzaju stanowi połączenie kanałów wywiewnych i nawiewnych.

Innym sposobem na zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza w domu bez komina jest wybór instalacji wyciągowej, nazywanej wentylacją mechaniczną, gdzie montowane są wentylatory odpowiadające za właściwy wywiew zużytego powietrza z wnętrza domu na zewnątrz.

Kratki wentylacyjne

Kratki wentylacyjne to nic innego jak osłony kanałów wywiewnych, czyli otworów w ścianie, którymi powietrze z wnętrza budynku jest odprowadzane do komina. Powinny być one zamontowane przy przewodach kominowych w takich pomieszczeniach jak kuchnia, łazienka, ubikacja oraz tam, gdzie nie ma okien, np. w spiżarni.

W pokojach mieszkalnych nie robi się otworów wentylacyjnych, chyba że w pomieszczeniu znajduje się kominek. Najważniejsze jednak, aby kratki znajdowały się w kuchni i łazience – wówczas cug będzie wyciągał na bieżąco do komina powietrze o brzydkim zapachu. Właśnie dlatego w kuchniach często stosuje się dwa otwory wentylacyjne, gdzie jeden jest połączony bezpośrednio z okapem. 

Kratki wentylacyjne najczęściej umieszcza się na ścianie sąsiadującej z kominem w jak najwyższym punkcie, tuż przy suficie – z zachowaniem 15-centymetrowego odstępu.

W przypadku sufitów podwieszanych można się także spotkać z wentylacją grawitacyjną w suficie.

Elementy zapewniające swobodny przepływ powietrza

Aby wentylacja grawitacyjna naturalna działała poprawnie, świeże powietrze powinno swobodnie napływać do budynku przez okna. Ponieważ zimą trudno o to, aby były one cały czas otwarte, muszą być nieszczelne lub wyposażone w nawiewniki.

Napływające przez okna powietrze powinno swobodnie docierać do kratek wentylacyjnych, czyli na „trasie” od pokojów do kuchni i łazienki nie powinno napotykać żadnych przeszkód. W tym celu drzwi wyposaża się w specjalne otwory lub podcięcia wentylacyjne.

Przeczytaj: Kominek wentylacyjny – poznaj rodzaje i funkcje kominka wentylacyjnego

Wentylacja grawitacyjna – co mówią przepisy? 

Warunki, w jakich można założyć wentylację grawitacyjną w bloku i w domu, określają przepisy prawa budowlanego. Chodzi o wspomniane wyżej Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz o normę PN-83/B-03430/Az3:2000.

Rozporządzenie to wydawane zostało na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane. Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – wymagania. Tam należy szukać wszystkich wytycznych dotyczących instalacji wentylacji grawitacyjnej. Obliczenia związane z wielkością kanałów czy rur wykonać powinieneś zgodnie z przepisami o warunkach technicznych. 

Grawitacja wentylacyjna w domu mieszkalnym przede wszystkim powinna zapewniać odpowiednią ilość powietrza nawiewanego do poszczególnych pomieszczeń. Minimalne wartości w tym zakresie prezentują się następująco dla przykładowych pomieszczeń:

• kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchenkę gazową lub węglową: 70 m³/h;
• kuchnia z oknem zewnętrznym wyposażona w kuchenkę elektryczną:
  • w mieszkaniu do 3 osób – 30 m³/h;
  • w mieszkaniu dla więcej niż 3 osób – 50 m³/h;
• kuchnia bez okna zewnętrznego wyposażona w kuchenkę elektryczną: 50 m³/h;
• łazienka: 50 m³/h;
• WC wydzielone – 30 m³/h;
• pokój mieszkalny oddzielony od łazienki i kuchni więcej niż dwojgiem drzwi: 30 m³/h;
• w pomieszczeniu bez okien: 15 m³/h.

Aby zapewnić właściwy, wymagany przepisami nawiew powietrza, należy w razie potrzeby zastosować specjalne nawiewniki okienne. Według przepisów chodzi tu o okna, które mają współczynnik infiltracji powietrza mniejszy niż 0,3 m³/(m × h × daPa2/3). Nawiewniki powietrza powinny mieć regulowany stopień otwarcia. W wentylacji grawitacyjnej wymagania co do instalacji nawiewników wskazują, że można je montować:

• w górnej części okna;
• w otworze okiennym;
• w przegrodzie zewnętrznej ponad oknem. 

Dodatkowo wentylacja grawitacyjna w kuchni, łazience, WC oraz w pomocniczych pomieszczeniach bezokiennych powinna zapewniać dopływ powietrza wewnętrznego przez otwory w dolnych częściach drzwi lub przez szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą lub progiem. Przekrój netto otworów lub szczelin powinien wynosić minimum 220 cm².

Do poszczególnych pionów wentylacyjnych powinny być przyłączone tylko pomieszczenia o tym samym charakterze. Nie dopuszcza się instalacji pionów wentylacyjnych obsługujących mieszkania do usuwania powietrza z pomieszczeń o charakterze niemieszkalnym, a więc z piwnic, pralni, suszarni, garaży w bryle budynku i tym podobnych. 

Jak działa wentylacja hybrydowa i czy warto zastosować ją w domu jednorodzinnym?

Wentylacja grawitacyjna – ile kosztuje?

Wentylacja grawitacyjna nie wymaga dużych inwestycji, tym bardziej że w przypadku wznoszenia nowego budynku wykonuje się ją niejako przy okazji. Stąd też wynika jej ogromna popularność. Cena za taką usługę jest wielokrotnie niższa niż za wentylację mechaniczną, również jeśli chodzi o jej późniejszą eksploatację.

Największym wydatkiem jest budowa kominów, które dla domu jednorodzinnego zamykają się w cenie od 5 do 10 tysięcy złotych. Koszt kratek i nawiewników to góra 2000 zł, przy czym zależy on w dużej mierze od liczby okien i drzwi w Twoim domu. 

Cennik montażu wentylacji grawitacyjnej jest zdecydowanie korzystniejszy dla zamawiającego od montażu systemu mechanicznego – nawet o 10-15 tys. zł, jeśli ma być to wentylacja z rekuperacją.

Doświadczeni instalatorzy zamontują poprawnie wentylację grawitacyjną w domu jednorodzinnym i pobiorą za taką usługę mniej więcej 4,5-6 tys. zł. Należy jednak zauważyć, że w przypadku wentylacji mechanicznej dochodzi do znacznie mniejszych strat ciepła (nawet o 30%), co przekłada się na niższe koszty ogrzewania budynku. W tym kontekście opłacalność wentylacji grawitacyjnej jest dyskusyjna.

Czytaj dalej: Ogrzewanie domu fotowoltaiką - czy to korzystna inwestycja?

Wentylacja grawitacyjna – jakie ma zalety?

Wentylacja grawitacyjna ma wiele zalet, które decydują o tym, że wybierana jest nadal do instalacji w nowoczesnych budynkach mieszkalnych, choć istnieje wiele innych systemów wymiany powietrza. Sprawdź więc, dlaczego tak się dzieje, i zapoznaj się z najważniejszymi atutami tego systemu wentylacji.

Do najważniejszych zalet wentylacji grawitacyjnej należy zaliczyć:

• niski koszt montażu instalacji;
• minimalne koszty związane z eksploatacją systemu (konieczne jest jedynie od czasu do czasu czyszczenie i kontrola przewodów wentylacyjnych);
• bezgłośna praca;
• działanie bez zasilania – wystarczają siły natury;
• samoczynne działanie bez konieczności ingerencji maszyn lub człowieka.

Inną zaletą jest to, że zastosowanie takiej instalacji zwykle nie wymaga zmian w projekcie budowlanym, ponieważ jest ona uwzględniania standardowo.

Wentylacja grawitacyjna – jakie są jej wady?

Niestety pomimo wielu zalet wentylacja grawitacyjna ma też sporo wad. Do najważniejszych minusów rozwiązania zalicza się:

• duże straty ciepła – od 20 do nawet 50%, co przekłada się na wyższe koszty ogrzewania domu;
• działanie wentylacji tylko przy określonych warunkach (latem system nie działa);
• niewłaściwe działanie wentylacji przy nowoczesnych, szczelnych oknach – wymaga zastosowania nawiewników lub rozszczelnienia okien nawet przy dużych mrozach;
• zjawisko ciągu wstecznego – występuje przy zbyt szczelnych oknach i polega na napływaniu powietrza przez kominy do wnętrza budynku;
• brak kontroli nad działaniem wentylacji – zależy ono głównie od warunków atmosferycznych.

Przemyśl zatem, czy warto wykorzystać w swoim domu wentylację grawitacyjną.

Wentylacja grawitacyjna – jak sprawdzić, czy działa prawidłowo? 

Prawidłowa wentylacja grawitacyjna powinna zapewniać bieżącą wymianę powietrza w budynku. O tym, że jej działanie jest wadliwe, świadczą np. utrzymujący się brzydki zapach w mieszkaniu, brak wystarczającej ilości tlenu, objawiający się złym samopoczuciem mieszkańców.

Znaczenie ma również wysoka wilgoć, która prowadzić może do powstawania zacieków na oknach po nocy lub rozwijania się pleśni w niektórych miejscach w pokojach czy w kuchni. Pleśń jest problemem, z którym trzeba walczyć jak najszybciej, ponieważ ujemnie wpływa na zdrowie domowników, zwłaszcza alergików.

Z reguły problemy z wentylacją grawitacyjną wynikają z prostych błędów przy jej montażu lub podczas korzystania z niej. Mogą one polegać na przykład na zaklejaniu kratek wentylacyjnych lub nierozszczelnianiu okien podczas dużych mrozów. Nieprawidłowe działanie wentylacji naturalnej może być również spowodowane zanieczyszczeniem kratek.

Jeśli problem nie wynika z powyższych błędów, które są dość łatwe do zlikwidowania, warto pomyśleć o zastosowaniu wentylacji hybrydowej. Polega ona na wzbogaceniu wentylacji grawitacyjnej wentylatorami wyciągowymi, które będą dodatkowo wspomagać przepływ powietrza. Ciąg może poprawić także specjalna nasada na komin obracana przez wiatr.

Uciążliwym objawem jest głośna wentylacja grawitacyjna w bloku wielorodzinnym. Wraz z ruchem powietrza wentylacja naturalna przenosi również dźwięki, dlatego kanały sprzyjają rozchodzeniu się różnego rodzaju odgłosów. W bloku wielorodzinnym, np. w łazienkach czy w kuchniach, gdzie umieszczone są kratki wentylacyjne, niejednokrotnie dobrze słychać sąsiadów – z góry czy z domu. Taki hałas jest jednak znacznie mniejszy niż w przypadku szumu urządzeń wentylacyjnych, który dochodzi z wentylacji mechanicznej.

Wentylacja grawitacyjna czy mechaniczna – którą warto wybrać? 

Tradycyjne rozwiązanie, czyli wentylacja grawitacyjna, pomimo upływu czasu jest nadal stosowane w wielu domach, choć najnowsze przepisy dotyczące ich budowy mówią o wysokiej izolacyjności termicznej, która utrudnia właściwy przepływ powietrza z zewnątrz do wnętrza budynku.

Nawet w razie zastosowania nawiewników przy szczelnych oknach dochodzi także do zbyt dużych strat ciepła, co jest z kolei sprzeczne z ideą oszczędności energetycznej. Dlatego też wentylacja grawitacyjna wypierana jest przez wentylację mechaniczną, w której występuje wymuszony przez odpowiednie urządzenia – wentylatory, a także rekuperatory (urządzenie z odzyskiem ciepła z powietrza wywiewanego na zewnątrz) – obieg powietrza.

Czym różnią się od siebie wentylacja grawitacyjna i mechaniczna? W pierwszym przypadku występuje wymiana powietrza zgodnie z prawami fizyki, czyli z wykorzystaniem sił grawitacji – stąd też i jej nazwa. Natomiast za wymuszoną wymianę powietrza odpowiada wentylator – w wentylacji mechanicznej. Czy wentylacja grawitacyjna jest lepsza? Niekoniecznie, choć ma ona bezdyskusyjne zalety. 

Mimo to montaż wentylacji grawitacyjnej jest tanim rozwiązaniem, które wciąż spełnia swoją funkcję wymiany powietrza w budynku zimą – w wielu przypadkach wymaga jednak dzisiaj zastosowania dodatkowych rozwiązań wspomagających jej działanie, np. wentylatorów w ramach wentylacji hybrydowej, łączącej cechy dwóch wspominanych systemów.

Czym jest anemostat i do czego służy?